Το δημογραφικό «βόμβα» για το μέλλον του ασφαλιστικού

Δημογραφική βόμβα απειλεί με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τα ασφαλιστικά ταμεία και οι μεταρρυθμίσεις που γίνονται τα τελευταία χρόνια αποδεικνύονται «κενές περιεχομένου».  Πριν λίγες μέρες, η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, δημοσίευσε την έκθεση της, για τον «Δείκτη Εξάρτησης ηλικιωμένων». Από την έρευνα προκύπτει ότι, η Ελλάδα είναι η 2^η πιο γερασμένη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι  από τους τρεις Έλληνες που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, το 2017 ο ένας ήταν ηλικιωμένος άνω των 65 ετών.

Ο μέσος όρος των ατόμων στην Ευρώπη, άνω των 65 ετών αντιστοιχούν στο 29,9% των ατόμων ηλικίας μεταξύ 15-64 ετών, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι 33,6%. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ιταλία με ποσοστό 34,8%. Στη Φινλανδία το 33,2% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 εξαρτάται από τον υπόλοιπο, ενεργό πληθυσμό, στην Πορτογαλία το ποσοστό είναι 32,5% ενώ σημαντικό πρόβλημα παρουσιάζεται και στη Γερμανία, με το 32,4% να είναι άνω των 65

Τα χαμηλότερα ποσοστά παρουσιάζει η Κύπρος (22,8%), η Σλοβακία (21,5%), η Ιρλανδία (20,7%)  και το Λουξεμβούργο (20,5%).

Συνολικά, ο πληθυσμός της Ε.Ε. ηλικίας άνω των 65 ετών εκτιμάται σε περίπου 100 εκατ. ανθρώπους, με τον δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων να αυξάνεται δραματικά, τα τελευταία χρόνια. Το ιδιαιτέρως ανησυχητικό γεγονός, είναι ότι όπως παρουσιάζεται στην έρευνα της Eurostat, πριν από 20 χρόνια, υπήρχαν περίπου 5 άτομα σε παραγωγική ηλικία (μεταξύ 15 και 64 ετών) για κάθε έναν ηλικιωμένο πάνω από τα 65, ενώ σήμερα, πλησιάζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 3 προς 1.

Η Ελλάδα, το 2017 παρουσίασε 38.000 γεννήσεις λιγότερες από ότι θανάτους. Αξίζει να αναφέρουμε επίσης, ότι σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής πριν λίγο καιρό, ο πληθυσμός το 2050 θα έχει μειωθεί σε 6,5 με 8 εκατομμύρια άτομα. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι οι εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αναδεικνύουν το δημογραφικό ως ένα από τα μεγαλύτερη προβλήματα του μέλλοντος, καθώς εκτιμάται πως το 2070 ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων θα εκτοξευθεί στο 63%. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε 10 άτομα που θα βρίσκονται στην παραγωγική ηλικία μεταξύ 15 και 64 ετών το 2070, θα υπάρχουν σχεδόν 7 ηλικιωμένοι άνω των 65 που θα «εξαρτώνται» από αυτούς.

Εάν στο μείζων πρόβλημα του δημογραφικού, προσθέσουμε και το φαινόμενο του Brain Drain, όπου υπολογίζεται ότι από την αρχή της κρίσης, έχουν φύγει 500.000 νέοι στο εξωτερικό, γίνεται εύλογα αντιληπτό ότι σε λίγα χρόνια η Ελλάδα θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια σοβαρή κοινωνική κρίση.  Στην εξίσωση αυτή θα πρέπει να προσθέσουμε και την αύξηση των ελαστικών μορφών απασχόλησης, οι οποίες μεταξύ άλλων έχουν και λιγότερα έσοδα για τα ασφαλιστικά ταμεία.

Ο συνδυασμός αυτών των πραγματικών προβλημάτων, θα αποτελέσουν ένα μεγάλο και σοβαρό κίνδυνο για κατάρρευση του ασφαλιστικού και κοινωνικού συστήματος της χώρας. Χωρίς την ύπαρξη νέων εργαζομένων, και την επίλυση του δημογραφικού μακροπρόθεσμα, το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας θα καταρρεύσει.

Όπως φαίνεται από τα πρώτα στοιχεία της αναλογιστικής μελέτης που έχει στα χέρια της η αρμόδια υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου, μπορεί η συνταξιοδοτική δαπάνη να περιορίζεται στο 12,9% του ΑΕΠ το 2040, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. το 2040 έχει προβλεφθεί να είναι στο 13% του ΑΕΠ (Ageing Report 2015), όμως στα αμέσως επόμενα χρόνια, λόγω της μαζικής συνταξιοδότησης αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού, θα υπάρχει δραματική αύξηση των συνταξιούχων.

Σε πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για το σύνολο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, επισημαίνοντας ότι οι γηράσκοντες πληθυσμοί κοστίζουν και συμπιέζουν την ανάπτυξη.

Μειώσεις συντάξεων από 1-1-2019.

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση, αν και γνωρίζει το μέγεθος και την διόγκωση του προβλήματος, όχι μόνο δεν λαμβάνει μέτρα για την ανάσχεση της δημογραφικής κατάρρευσης της χώρας αλλά έχει ήδη ψηφίσει την περιστολή της συνταξιοδοτικής δαπάνης και την ουσιαστική και οριζόντια μείωση των συντάξεων. Με το νόμο 4472/2017 (ΜΠΔΣ 2018-2021) ψηφίσθηκαν συγκεκριμένες μειώσεις για τις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Οι διατάξεις του νόμου αυτού, θα εφαρμοστούν από 1-1-2019.

Στην  Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους μόνο για τα άρθρα 1 και 2 του ΜΠΔΣ 2018-2021, προβλέπεται ότι η ετήσια εξοικονόμησης δαπάνης από την ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Συγκεκριμένα, στην  έκθεση του Λογιστηρίου του Κράτους (σελ.33) προβλέπεται ετήσια εξοικονόμηση δαπάνης από το έτος 2019 και μετά, λόγω μείωσης της συνταξιοδοτικής δαπάνης του Δημοσίου και των λοιπών ταμείων του ιδιωτικού τομέα (από την περικοπή των προσωπικών διαφορών των κύριων συντάξεων και των οικογενειακών παροχών, καθώς και του χρόνου μετάθεσης αναπροσαρμογής αυτών), εκτιμάται στο ποσό των 2.262 δις € για το 2019, στο ποσό των 2.358 δις€ για το 2020 και στο ποσό των 2.505 δις€ για το 2021. Το συνολικό ποσό εξοικονόμησης δαπανών, ως το 2021 από τη συνταξιοδοτική δαπάνη, υπολογίζεται στα 7.125 δις €, σχεδόν 4% του ΑΕΠ.

Σε σχέση με τις επικουρικές συντάξεις, από τη σχετική έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (σελ.34), προκύπτει ότι η ετήσια εξοικονόμηση δαπανών από την συνταξιοδοτική δαπάνη για τα έτη 2019 232 εκ ευρώ, για το 2020 225 εκ € και 218 εκ € για το 2020. Συνολική εξοικονόμηση δαπάνης από την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς στις επικουρικές, 675 εκ €. Πολύ εύκολα προκύπτει από τα παραπάνω, ότι οι συνταξιούχοι θα χάσουν σχεδόν 8 δις € από το εισόδημα τους μέσα σε 3 χρόνια 2018-2021.

Επιπλέον, η Κομισιόν έδωσε στη δημοσιότητα στις 13 Νοεμβρίου 2017, την έκθεση του Προγράμματος Σταθερότητας του ESM. Από αυτήν την έκθεση της Κομισιόν, για την πορεία του ελληνικού προγράμματος, (στη σελίδα 4), προκύπτει ότι από τη συνταξιοδοτική δαπάνη 2.5% του ΑΕΠ ως το 2025.

Στη συνέχεια της ίδιας έκθεσης, και συγκεκριμένα στη σελίδα 76 υπάρχει ένα αποκαλυπτικό πινακάκι σχετικά με τις δημοσιονομικές επιπτώσεις από τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση του 2015-2016.

Από το πινακάκι προκύπτει ξεκάθαρα, εξοικονόμηση δαπανών από τα ψηφισμένα μέτρα συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης του 2015 και του 2016, για το 2025 συνολικά 2,51% του ΑΕΠ και αντιστοίχως 2,49% του ΑΕΠ για το 2030. Μάλιστα εξειδικεύει το ποσοστό περικοπής, από κάθε νόμο ξεχωριστά. Η δημοσιονομική επιρροή στην εξοικονόμηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης είναι μεγαλύτερη από το Νόμο 4387/2016, μιας και θα εξοικονομηθούν 2.33% του ΑΕΠ το 2025 και 2.32 το 2030.

Ουσιαστικά έχουμε, για περικοπή από τη συνταξιοδοτική δαπάνη το 2025 και το 2030 περισσότερα από 10 δις €, με τα σημερινά δεδομένα και το σημερινό ΑΕΠ.  Η συγκεκριμένη έκθεση, αναλύει και δικαιολογεί τις δημοσιονομικές αυτές που θα διαρκέσουν ως το 2025 και 2030, λόγω της ψήφισης των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων με το Ν.4336/2015 και το Νόμο 4387/2016, ο οποίος ουσιαστικά τροποποιήθηκε με το  Ν.4472/2017 (ΜΠΔΣ (2018-2021)).