Μπαίνει τέλος στην ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών από την πρακτική ορισμένων δήμων να επαναφέρουν στην επιφάνεια κλήσεις για τροχαίες παραβάσεις, που είχαν επιβληθεί ακόμη και πριν από 20 ή 30 χρόνια. Πρόκειται κυρίως για πρόστιμα παράνομης στάθμευσης, τα οποία δεν βεβαιώθηκαν ταμειακά εντός της προβλεπόμενης τριετίας, όπως ορίζει η νομοθεσία.

Ύστερα από σωρεία δικαστικών αποφάσεων και αλλεπάλληλες παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, το υπουργείο Εσωτερικών ξεκαθαρίζει: οι συγκεκριμένες κλήσεις δεν μπορούν πλέον να εισπραχθούν και θα πρέπει να διαγραφούν από τα αρχεία των δήμων.

Το φαινόμενο αφορά εκατομμύρια πρόστιμα που βεβαιώθηκαν από δημοτικές αστυνομίες σε όλη τη χώρα, αλλά δεν καταχωρήθηκαν εγκαίρως στα λογιστικά συστήματα των ΟΤΑ. Σύμφωνα με τη διαδικασία, μια κλήση καθίσταται επίσημα οφειλή προς το Δημόσιο μόνο αν έχει προηγηθεί ταμειακή βεβαίωση εντός τριών ετών από την ημερομηνία της παράβασης.

Παρά ταύτα, πολλοί δήμοι —κατά παράβαση της νομοθεσίας— προχώρησαν εκ των υστέρων είτε στην αποστολή ειδοποιητηρίων, είτε στην ενεργοποίηση εισπρακτικών μηχανισμών μέσω της ΑΑΔΕ. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, υπήρξαν κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών ή μπλοκάρισμα φορολογικής ενημερότητας για πρόστιμα που οι πολίτες δεν είχαν καν αντιληφθεί, καθώς ενδεχομένως να μην είχαν δει ποτέ την αρχική κλήση.

Το φαινόμενο ήταν τόσο εκτεταμένο, ώστε καταγράφηκαν περιπτώσεις με πρόστιμα από τη δεκαετία του ’80, όπως σε εσωτερικό έλεγχο του Δήμου Θεσσαλονίκης, όπου εντοπίστηκε κλήση που είχε κοπεί το 1984!

Μετά και την τελευταία παρέμβαση του υπουργείου Εσωτερικών, οι δήμοι καλούνται πλέον να συμμορφωθούν, προχωρώντας στη διαγραφή κάθε οφειλής που δεν είχε βεβαιωθεί εντός τριετίας. Ήδη, αρκετοί ΟΤΑ ανά την Ελλάδα έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία, διαγράφοντας μαζικά ληξιπρόθεσμα πρόστιμα δεκαετιών.

Στο στόχαστρο οι «ξεχασμένες» κλήσεις

Σε πιο πρόσφατες αποκαλύψεις, εντοπίστηκαν περιπτώσεις όπως κλήσεις του 1999 για παράνομη στάθμευση, συνολικής αξίας 52.000 ευρώ, ενώ μόνο για το διάστημα έως το 2009 βεβαιώθηκαν το 2019 —παράνομα— περισσότερες από 500.000 κλήσεις. Αν και δεν υπάρχει ενιαία καταγραφή, εκτιμάται ότι πρόκειται για πολλά εκατομμύρια πρόστιμα, που αντιστοιχούν σε σημαντικό ποσοστό των περίπου 3 δισ. ευρώ σε οφειλές προς τους ΟΤΑ.

Όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών, Σάββας Χιονίδης:

«Είναι σαφές το πότε υπάρχει απόσβεση της αξίας απαίτησης. Εμείς κοιτάμε να εφαρμοστεί ο νόμος χωρίς να αδικείται ο πολίτης, αλλά και χωρίς να ζημιώνονται οι δήμοι, οι οποίοι οφείλουν να τηρούν τις νόμιμες διαδικασίες».

Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα μετά από πλήθος προσφυγών πολιτών στον Συνήγορο του Πολίτη. Πολλοί έλαβαν πρόστιμα από δήμους στους οποίους ούτε κατοικούσαν ούτε ήταν δημότες. Οι κλήσεις προέρχονταν από παλαιότερα χρόνια και είχαν πλέον παραγραφεί, αφού δεν βεβαιώθηκαν ταμειακά εντός της τριετίας που προβλέπει ο νόμος.

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι πολίτες πληροφορήθηκαν για τις οφειλές τυχαία: είτε όταν επιχείρησαν να μεταβιβάσουν περιουσιακά στοιχεία είτε όταν ήθελαν να εισπράξουν χρήματα από το Δημόσιο και δεν μπορούσαν να εκδώσουν φορολογική ενημερότητα. Αυτό συνέβη επειδή οι δήμοι, αντί να διαγράψουν τις εκπρόθεσμες οφειλές, τις προώθησαν στην ΑΑΔΕ, η οποία ανέλαβε τη «διεκδίκησή» τους μέσω Taxisnet.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι αυτές οι παλιές κλήσεις δεν εμφανίζονται στο myAADE, καθώς δεν πρόκειται για άμεσες οφειλές προς την Εφορία. Αντ’ αυτού, καταχωρίζονται στο Taxisnet, συσχετισμένες με τον ΑΦΜ του πολίτη, χωρίς να γίνονται άμεσα ορατές. Συνήθως ο ενδιαφερόμενος το αντιλαμβάνεται εκ των υστέρων, όταν είναι πλέον αναγκασμένος να απευθυνθεί στη ΔΟΥ για να μάθει τι ακριβώς χρωστά.

Αξίζει να σημειωθεί πως μόνο όσοι οφείλουν έως 30 ευρώ μπορούν να εκδώσουν ηλεκτρονικά φορολογική ενημερότητα. Για όλους τους υπόλοιπους, απαιτείται επίσκεψη σε εφορία και επίλυση της εκκρεμότητας.

Η παρέμβαση του υπουργείου Εσωτερικών, σε συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη, στοχεύει πλέον στη διαγραφή όλων των οφειλών που δεν βεβαιώθηκαν ταμειακά εντός της προβλεπόμενης τριετίας, αποκαθιστώντας μια μακροχρόνια αδικία που είχε μετατραπεί σε εφιάλτη για πολλούς ανυποψίαστους πολίτες.

Τι προβλέπει ο νόμος

Το υπουργείο Εσωτερικών παρενέβη πρόσφατα για να ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο γύρω από τις παλαιές κλήσεις για παράνομη στάθμευση, υπενθυμίζοντας στους δήμους ότι η δυνατότητα διεκδίκησης των προστίμων παραγράφεται μετά την παρέλευση τριών ετών από την ταμειακή τους βεβαίωση.

Ωστόσο, ορισμένοι δήμοι εξακολουθούν να παρερμηνεύουν —ή να αγνοούν— τη νομοθεσία, υποστηρίζοντας αυθαίρετα πως η τριετία ξεκινά όχι από την ημερομηνία της βεβαίωσης, αλλά από τη στιγμή που αποκτούν τα πλήρη στοιχεία του παραβάτη, ακόμα κι αν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την παράβαση.

Αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στους πολίτες, οι οποίοι αδυνατούν να αμφισβητήσουν ουσιαστικά την κλήση —είτε γιατί δεν θυμούνται αν βρίσκονταν πράγματι στον τόπο της παράβασης, είτε γιατί τα αποδεικτικά στοιχεία έχουν πλέον χαθεί.

Το σενάριο είναι εξόχως προβληματικό: κάποιος θα μπορούσε, θεωρητικά, να χρεώσει αυθαίρετα μια παράβαση σε έναν αριθμό κυκλοφορίας και, μετά από 15 ή και 20 χρόνια, να αποσταλεί πρόστιμο στον ιδιοκτήτη του οχήματος, χωρίς εκείνος να έχει καμία αποδεικτική δυνατότητα υπεράσπισης.

Για να αποσαφηνιστεί πλήρως η διαδικασία, το υπουργείο Εσωτερικών προχωρά στην έκδοση νέας ερμηνευτικής εγκυκλίου, με την οποία καθοδηγεί τους ΟΤΑ να προχωρούν μόνο σε σύννομες βεβαιώσεις και διεκδικήσεις προστίμων.

Η παρέμβαση αυτή δεν αποσκοπεί μόνο στην προστασία των πολιτών από αδικαιολόγητες χρεώσεις, αλλά και στην προστασία των δήμων, ώστε να μην βρεθούν αντιμέτωποι με κύματα προσφυγών και αποζημιωτικών αγωγών, που θα έχουν τελικά αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα.

Ο νόμος (542/1977) στο άρθρο 71 μιλά για τριετή αποσβεστική προθεσμία της ταμειακής βεβαίωσης των αυτοτελών προστίμων του ΚΟΚ: «Η βεβαίωση οιουδήποτε φόρου, τέλους, προστίμου δικαιώματος ή εισφοράς υπέρ του Δημοσίου, μετά των πάσης φύσεως προσθέτων και υπέρ τρίτων, ενεργείται εντός προθεσμίας τριών μηνών από τη λήξη του μηνός εντός του οποίου εκτήθη ο τίτλος βεβαίωσης. Η βεβαίωση δύναται να ενεργηθεί και μετά την πάροδο της τριμήνου προθεσμίας και όχι πέραν των τριών ετών από της λήξεως του έτους εντός του οποίου εκτήθη ο τίτλος βεβαίωσης».

Πολλοί δήμοι, τα τελευταία χρόνια, επέλεγαν να ερμηνεύουν κατά το δοκούν τη νομοθεσία περί παραγραφής των προστίμων για παράνομη στάθμευση. Συγκεκριμένα, υποστήριζαν ότι η τριετής αποσβεστική προθεσμία δεν ξεκινά από την ημερομηνία της παράβασης, αλλά από τη στιγμή που αποκτούσαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία του παραβάτη – όπως ονοματεπώνυμο, ΑΦΜ και διεύθυνση κατοικίας. Σύμφωνα με την αυθαίρετη αυτή προσέγγιση, το κρίσιμο σημείο ήταν η «εξασφάλιση νόμιμου τίτλου» που επιτρέπει την έναρξη διαδικασίας είσπραξης.

Ωστόσο, η συγκεκριμένη αντίληψη έχει διαψευσθεί κατηγορηματικά από τη δικαστική πρακτική, με σωρεία αποφάσεων που έχουν διαμορφώσει πλέον πάγια νομολογία. Το Συμβούλιο της Επικρατείας και τα διοικητικά πρωτοδικεία έχουν ξεκαθαρίσει ότι η αποσβεστική προθεσμία ξεκινά από την ημερομηνία της παράβασης, και όχι από τη μεταγενέστερη στιγμή ταυτοποίησης του πολίτη.

Η Δικαιοσύνη ακυρώνει κλήσεις

Ενδεικτική είναι η πρόσφατη απόφαση 7928/2024 του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία έκρινε άκυρη τη βεβαίωση προστίμου ύψους 80 ευρώ που είχε επιβληθεί το 2016 και δεν είχε ταμειακά βεβαιωθεί εντός της νόμιμης τριετίας, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2019. Το δικαστήριο, εφαρμόζοντας την πάγια νομολογία του ΣτΕ, έκρινε πως η συγκεκριμένη κλήση είχε παραγραφεί και δεν ήταν πλέον εισπράξιμη από τον δήμο.

Μάλιστα, το Δικαστήριο ακύρωσε και τις επιπλέον προσαυξήσεις που επιχείρησε να επιβάλει ο ΟΤΑ, θεωρώντας πως στερούνταν νομικής βάσης.

Η απόφαση αυτή ενισχύει ένα ήδη ισχυρό νομικό οπλοστάσιο για τους πολίτες, το οποίο περιλαμβάνει και προηγούμενες αποφάσεις, όπως:

  • ΣτΕ 1408/2017
  • ΔΠ Ρόδου 411/2020
  • ΔΠ Θεσσαλονίκης 3618/2020

Οι αποφάσεις αυτές αποτελούν πλέον δεδικασμένα, δίνοντας στους δημότες τη δυνατότητα να αντισταθούν σε αδικαιολόγητες και εκπρόθεσμες απαιτήσεις των δήμων, ενώ παράλληλα υποχρεώνουν τις δημοτικές αρχές να ευθυγραμμιστούν με τη νομιμότητα.

Αναφέρει μεταξύ άλλων η απόφαση του δικαστηρίου: «Επειδή, σύμφωνα με τις εκτεθείσες διατάξεις, όπως ερμηνεύθηκαν, η οφειλή η οποία δημιουργήθηκε δια της έκδοσης της “κλήσης” με αριθμό ………. , για παράβαση η οποία διαπράχθηκε τη 10η-6-2016, βασικού ποσού προστίμου ογδόντα (80) ευρώ πλέον των υπολογιζόμενων επ’ αυτού προσαυξήσεων, ηδύνατο, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 71 παρ. 1 του ν. 542/1977, να έχει βεβαιωθεί ταμειακώς εντός τριετίας από τον χρόνο έκδοσης της οικείας έκθεσης βεβαίωσης παράβασης.

Εν όψει, δε, της εκκίνησης υπολογισμού της ως άνω αποσβεστικής προθεσμίας από το τέλος του έτους εντός του οποίου εκδόθηκε ο ως άνω νόμιμος τίτλος (ήτοι, την 31η-12-2016), η προθεσμία αυτή εξέπνευσε την 31η-12-2019, ήτοι πριν από τη διενέργειά της ………. /21-9-2020 ταμειακής βεβαίωσης της οφειλής. Τούτων δοθέντων, το Δικαστήριο κρίνει ότι η τελευταία αυτή ταμειακή βεβαίωση χώρησε μη νομίμως και πρέπει να ακυρωθεί κατ’ αποδοχή των αντιστοίχως προβαλλομένων με την κρινόμενη ανακοπή». Ιδιο σκεπτικό περιέχουν και οι ΔΠ Ρόδου 411/2020, ΔΠ Θεσσαλονίκης 3618/2020.

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει κληθεί πολλές φορές να παρέμβει και το έχει κάνει με το σκεπτικό ότι ο πολίτης-παραβάτης δεν είχε τη δυνατότητα να αμφισβητήσει μετά το πέρας της τριετίας μία κλήση για παράνομη στάθμευση, καθώς δεν μπορούσε να θυμηθεί εάν τα στοιχεία της παράβασης ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα για να κάνει ένσταση. Ουσιαστικά ήταν αδύνατο να γνωρίζει πού και πότε είχε σταθμεύσει παράνομα για να μπορέσει να προχωρήσει σε διαδικασίες αμφισβήτησης. Ετσι, όλες οι κλήσεις οι οφειλές των οποίων βεβαιώθηκαν από τους δήμους στην Εφορία μετά το πέρας τριετίας από την παράβαση προτάθηκε να διαγραφούν.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, ήδη από το 2012, είχε αποτυπώσει τις θέσεις του σε σχέση με τη βεβαίωση των οφειλών από παραβάσεις ΚΟΚ σε πόρισμα που απέστειλε προς το υπουργείο Εσωτερικών και τα συναρμόδια υπουργεία. Κατά την άποψη της Αρχής, η Πράξη Βεβαίωσης Παράβασης (κλήση) αποτελεί νόμιμο τίτλο βεβαίωσης και η ταμειακή βεβαίωση των προστίμων ΚΟΚ θα πρέπει να διενεργείται αυστηρά εντός 3τίας, η οποία ξεκινά από τη λήξη του έτους εντός του οποίου αποκτήθηκε η κλήση.

Η ίδια άποψη διατυπώθηκε έκτοτε επανειλημμένα σε ετήσιες εκθέσεις, στην Ειδική Εκθεση (2018) με τίτλο «Εσοδα Δήμων και Κράτος Δικαίου», σε συναντήσεις εργασίας με δημοτικές οικονομικές υπηρεσίες, καθώς και στο πλαίσιο παρεμβάσεων και εγγράφων προς το υπουργείο Εσωτερικών και τους δήμους της χώρας τόσο πριν όσο και μετά την έκδοση των νέων νομοθετικών ρυθμίσεων για τις προθεσμίες βεβαίωσης των δημοτικών εσόδων (Ν. 5027/2023 και Ν. 5043/2023).

Η παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη και η ανταπόκριση των δήμων

Μετά την έκδοση του διευκρινιστικού εγγράφου του υπουργείου Εσωτερικών (αρ. πρωτ. 17729/23.02.2024), το οποίο εστάλη σε όλους τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης της χώρας, ξεκαθαρίστηκε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 71 του Ν. 542/1977, σε περίπτωση που δήμος έχει προχωρήσει σε ταμειακή βεβαίωση προστίμου του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.) μετά την παρέλευση τριετίας από την ημερομηνία έκδοσης του τίτλου βεβαίωσης, η εν λόγω βεβαίωση είναι νομικά ανίσχυρη και ο δήμος χάνει το δικαίωμα διεκδίκησης της οφειλής.

Ακολούθως, πλήθος πολιτών προσέφυγε στον Συνήγορο του Πολίτη, καταγγέλλοντας παράνομες απαιτήσεις δήμων για πρόστιμα που είχαν ήδη παραγραφεί. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη Αρχή, οι αναφορές προήλθαν από:

  • Πολίτες που είχαν ειδοποιηθεί για οφειλές, αλλά δεν τις είχαν ακόμη εξοφλήσει.
  • Πολίτες που είχαν καταβάλει τα ποσά, υπό τον φόβο επιβολής προσαυξήσεων ή άλλων συνεπειών.
  • Πολίτες στους οποίους είχαν ήδη επιβληθεί μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης (δέσμευση λογαριασμών, κατασχέσεις κ.λπ.), και τα ποσά είτε είχαν εισπραχθεί είτε βρίσκονταν στη διαδικασία είσπραξης.

Ο Συνήγορος παρενέβη σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, ζητώντας:

  • Τη διαγραφή των οφειλών που είχαν παραγραφεί.
  • Την άρση των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης.
  • Την επιστροφή των ποσών που καταβλήθηκαν χωρίς να υφίσταται νόμιμη υποχρέωση.

Η παρέμβαση της Αρχής είχε θετικά αποτελέσματα, καθώς σημαντικός αριθμός δήμων ανταποκρίθηκε θετικά, επιδεικνύοντας συμμόρφωση με τις οδηγίες του υπουργείου. Ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονται οι δήμοι:
Αθηναίων, Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Θέρμης, Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς, Ξάνθης και Σπάτων-Αρτέμιδος.

Διαβάστε ΕΔΩ περισσότερες ειδήσεις