H ελεύθερη αγορά είναι ένα σύστημα οικονομίας της αγοράς, στο
οποίο οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών καθορίζονται ελεύθερα από τη
συναίνεση μεταξύ των προμηθευτών και των καταναλωτών και στο οποίο οι
νόμοι και οι δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης είναι απαλλαγμένες
από οποιαδήποτε παρέμβαση από την εκάστοτε κυβέρνηση ή άλλη αρχή.
Ας δούμε αναλυτικότερα τι σημαίνει ελεύθερη αγορά…
– Η τιμή καθορίζεται από το μέγεθος της προσφοράς ενός προϊόντος ή
υπηρεσίας σε συνδυασμό με την πρόθεση, ανάγκη και ικανότητα του
καταναλωτή να πληρώσει (ζήτηση), χωρίς καμία παρέμβαση. Δηλαδή,
θα πρέπει να υπάρχει ικανοποιητικός αριθμός προσφοράς που θα
καλύπτει ικανό αριθμό αναγκών (ζήτηση). Δεν υπάρχουν «μονοπώλια»
ή «ολιγοπώλια».
– Η εργασία και η αμοιβή της καθορίζεται ελεύθερα, ανάλογα με την
προσφορά (ανθρώπινο δυναμικό) και την ζήτηση (ανάγκη), χωρίς
καμία παρέμβαση.
– Το εμπόριο πρέπει να κινείται ελεύθερο, χωρίς περιορισμούς,
παρεμβάσεις και δασμούς.
– Τα επιτόκια δανεισμού διαμορφώνονται ελεύθερα σύμφωνα με την
προσφορά χρήματος και τις ανάγκες για δανεισμό χωρίς παρεμβάσεις.
Σε ποια ή ποιες χώρες εφαρμόζονται τα παραπάνω;
Υπάρχουν χώρες που δεν παρεμβαίνουν στην διαμόρφωση των τιμών,
με τρόπους όπως η διαφορετικότητα και πολυπλοκότητα στην φορολογία
προϊόντων και υπηρεσιών (πχ οινοπνευματώδη ποτά, είδη καπνού, καύσιμα,
ρούχα, ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές, τρόφιμα), είτε με την μορφή
άμεσης φορολογίας (ΦΠΑ) είτε με την μορφή δασμών και απαγορεύσεων;
Σε ποια ή ποιες χώρες η εργασία και οι αμοιβές καθορίζονται ελεύθερα;
Σε όλες τις χώρες υπάρχουν κανόνες, περιοριστικοί νόμοι και κανονισμοί που
διαμορφώνουν τις συνθήκες εργασίας. Στις περισσότερες χώρες έχει
νομοθετηθεί η κατώτερη αμοιβή για εργασία, συνθήκες άμεσης φορολογίας
των εισοδημάτων από μισθούς, υποχρεωτικές εισφορές υπέρ ασφαλιστικών
συστημάτων, ενώ παράλληλα γίνονται και έμμεσες παρεμβάσεις στην
διαμόρφωση των αμοιβών με τον έλεγχο της μετανάστευσης (εργατικό
δυναμικό χαμηλού κόστους).
Σε ποια ή σε ποιες χώρες εφαρμόζεται το ελεύθερο εμπόριο χωρίς
δασμούς και περιορισμούς; Ακόμα και εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης του
«ελεύθερου εμπορίου» εφαρμόζονται πολιτικές ειδικών φόρων κατανάλωσης
ή και δασμών.
Η ελεύθερη διαμόρφωση των επιτοκίων δανεισμού δεν υφίσταται με
δεδομένο ότι τα επιτόκια βάσης ορίζονται από τις Κεντρικές Τράπεζας, οι
οποίες συνήθως ελέγχονται από το Κράτος.
Η ελεύθερη αγορά υπάρχει μόνο ως οικονομική θεωρία και δεν
έχει εφαρμοστεί σε καμία χώρα. Κάθε αγορά έχει κανόνες και όρια που
περιορίζουν την ελευθερία της επιλογής. Μια αγορά φαντάζει ελεύθερη μόνο
και μόνο επειδή αποδεχόμαστε σε τέτοιο βαθμό τους υφέρποντες
περιορισμούς, χωρίς δεύτερη σκέψη, ώστε αδυνατούμε να τους
αντιληφθούμε.
Η πολιτική είναι αυτή που διαμορφώνει της συνθήκες της αγοράς,
θεσπίζοντας νόμους και κανόνες ανάλογα με τις προθέσεις της.
Στις περισσότερες χώρες εφαρμόζονται μοντέλα «μικτής» οικονομίας,
σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, για λόγους προστασίας του κοινωνικού
συνόλου και του δικαίου από τον αθέμητο ανταγωνισμό, την δημιουργία
ολιγοπωλίων ή και μονοπωλίων (κρατικών ή ιδιωτικών).
Σε μία «μικρή» αγορά, με συγκεκριμένες ανάγκες και δυνατότητες
κατανάλωσης, όπως η Ελλάδα, δεν μπορεί να λειτουργήσει ο ελεύθερος
ανταγωνισμός, λόγω του μεγέθους της και της επικράτησης μεγάλων
πολυεθνικών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα
(πρόσβαση σε μεγαλύτερα και φθηνότερα κεφάλαια) έναντι των μικρών και
πολύ μικρών ελληνικών επιχειρήσεων.
Έτσι εμφανίζεται το φαινόμενο της συγκέντρωσης της αγοράς σε 1-3
μεγάλες επιχειρήσεις, δημιουργώντας συνθήκες έλλειψης ανταγωνισμού
(ολιγοπώλια).
Άρα, οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν θα πρέπει να έχουν ως
στόχο την στήριξη και προστασία των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων,
ώστε αυτές να αντέξουν έναντι των ανταγωνιστικών πιέσεων των μεγάλων
εταιριών.
Οι παρεμβάσεις αυτές θα ήταν περισσότερο αποτελεσματικές, εάν
γίνονταν σε τοπικό επίπεδο, με δράσεις από τους εκάστοτε Δήμους ή και τις
Περιφέρειες. Μέσα από μία συμβουλευτική διεργασία «θερμοκοιτίδας» και
Mentoring, παρέχοντας στήριξη και ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας
ή και νέας επιχειρηματικότητας (Start-Up). Μέσα από τις ίδιες διεργασίες να
γίνεται εύρεση ή/και χορήγηση επιχορηγήσεων επενδυτικών προγραμμάτων.
Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να δοθούν λύσεις στην αύξηση της
απασχόλησης, της καινοτομίας αλλά και της υγειούς επιχειρηματικότητας,
αυξάνοντας την παραγωγικότητα, δημιουργώντας συνθήκες ανάπτυξης σε
τοπικό επίπεδο (Τοπικότητα) με θετικό αντίκτυπο στο σύνολο της οικονομίας
(build up).
- Ο κ. Σεραφείμ Γκορόγιας είναι Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος στην εξαγωγική εμπορική επιχείρηση “Sigma Gourmet”
