Το απόλυτο χάος που επικρατεί στη κοινωνική ασφάλιση αποτυπώνει με το πιο διάφανο τρόπο η έκθεση του Συνηγορου του Πολίτη για το 2017. Οι ελπίδες του υπουργείου Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης να απλουστεύσει τις διαδικασίες του ασφαλιστικού συστήματος, να πατάξει τα γραφειοκρατία και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον φιλικό προς το πολίτη έπεσε γρήγορα στο…κενό, καθώς οι όποιες μεταρρυθμίσεις όχι μόνο δεν έλυσαν προβλήματα, αλλά τα πολλαπλασίασαν.
«Τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα πλήττονται διαχρονικά από την αποσπασματική νομοθέτηση, τη λανθασμένη εφαρμογή του νόμου και τις ακολουθούμενες διοικητικές πρακτικές, οι οποίες συχνά δεν βρίσκουν έρεισμα στον νόμο» αναφέρει στη πρώτη κιόλας παράγραφο ο Συνήγορος επιβεβαιώνοντας ότι τα προβλήματα είναι πολλά και ακανθώδη. Η έκθεση κάνει λόγο για ελλιπή ενημέρωση που λαμβάνουν οι συνταξιούχοι σχετικά με τις παρεμβάσεις στις συντάξεις τους, για δραματικές καθυστερήσεις, για ελλιπή συντονισμό και στις οργανωτικές δυσλειτουργίες των ασφαλιστικών φορέων, αλλά και για σοβαρά λάθη αναφορικά με τη ρύθμιση οφειλών.
Χωρίς σύνταξη για οφειλές 1.500 ευρώ
Λόγω οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία παρακωλύεται η εφαρμογή των διατάξεων περί συνταξιοδότησης με χρόνο διαδοχικής ασφάλισης και δεν είναι δυνατή η διεκπεραίωση των υποθέσεων που εκκρεμούν. Ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί ότι στις περιπτώσεις που ο ασφαλισμένος οφείλει ασφαλιστικές εισφορές προς τον ΟΓΑ, ο ΟΓΑ ως συμμετέχων φορέας δεν δέχεται να διαβιβάσει ασφαλιστικά στοιχεία προς τον απονέμοντα φορέα αν προηγουμένως δεν εξοφληθεί ολόκληρο το ποσό της οφειλής, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η διεκπεραίωση των συνταξιοδοτικών αιτημάτων, τα οποία εκκρεμούν στον ΟΓΑ.
Μάλιστα, σε δύο εκ των περιπτώσεων που εξετάζει ο Συνήγορος, το ποσό της οφειλής των
ασφαλισμένων προς τον ΟΓΑ είναι της τάξης των 1.500 ή 2.000 ευρώ. Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση που ο ΟΓΑ είναι απονέμων φορέας, είτε πρόκειται για υπόθεση συνταξιοδότησης αυτοτελώς από τον ΟΓΑ είτε για υπόθεση συνταξιοδότησης με τις διατάξεις περί διαδοχικής ασφάλισης, ποσό οφειλής μέχρι 4.000 ευρώ δύναται να συμψηφιστεί ή να παρακρατηθεί από το σύνολο των συντάξεων. Ο Συνήγορος υποστήριξε ότι η μη εφαρμογή της διάταξης αυτής στις περιπτώ- σεις που ο ΟΓΑ είναι συμμετέχων φορέας συνιστά αδικαιολόγητη άνιση μεταχείριση των ασφαλισμένων, δεν συνάντησε ωστόσο τη θετική ανταπόκριση της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Ασφάλισης.
Κατασχέσεις χωρίς ενημέρωση του οφειλέτη
Ένα άλλο πρόβλημα που έχει εντοπιστεί είναι κατάσχεση ποσών τραπεζικού λογαριασμού λόγω ελλιπούς ενημέρωσης οφειλέτη. Ειδικότερα, αναφερόμενος υπέβαλε στο τμήμα ΚΕΑΟ αίτηση για αποδέσμευση και επιστροφή των χρημάτων που κατασχέθηκαν σε προσωπικό τραπεζικό του λογαριασμό, ισχυριζόμενος ότι ούτε ο ίδιος ούτε άλλος υπεύθυνος της εταιρείας του έλαβε σχετική προηγούμενη ειδοποίηση οφειλής, αλλά αιφνίδια πληροφορήθηκε από την τράπεζα τη διενέργεια της κατάσχεσης.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον οφειλέτη η εν λόγω ενέργεια αναγκαστικής εκτέλεσης πραγματοποιήθηκε ενόσω ήδη εκκρεμούσε και δεν είχε ολοκληρωθεί η εξέταση σχετικής ένστασής του από το ΙΚΑ, ως προς την αιτία και το ύψος της οφειλής. Στην έκθεση αναφέρεται ότι ο οφειλέτης στερήθηκε τη δυνατότητα προηγούμενης ακρόασης και υπεράσπισης των δικαιωμάτων του, και δεν γνώριζε, ώστε να ενημερώσει έγκαιρα την τράπεζα για τη δικαιούμενη απαλλαγή από κάθε ενέργεια κατάσχεσης, ποσού έως 1.500 ευρώ. Η διοίκηση απάντησε, μεταξύ άλλων, στον αναφερόμενο ότι της κατάσχεσης του τραπεζικού λογαριασμού προηγήθηκε η αποστολή ατομικών ειδοποιήσεων στην έδρα της επιχείρησης, χωρίς πάντως να αποδεικνύεται ο τρόπος επίδοσής τους, ούτε να επιβε- βαιώνονται η αποστολή και λήψη αυτών.
«Οι συνεχείς αλλαγές της νομοθεσίας επιφέρουν σύγχυση όχι μόνο στους πολίτες αλλά και στις υπηρεσίες σχετικά με τα ισχύοντα, και αναπόφευκτα οδηγούν συχνά σε λάθη ή παραλείψεις, με αρνητικές συχνά συνέπειες για τα δικαιώματα και τα έννομα αγαθά των διοικουμένω» αναφέρει σε άλλο σημείο η έκθεση του Συνηγορου. Στο πλαίσιο διερεύνησης σημαντικού αριθμού αναφορών, ο Συ- νήγορος, απευθυνόμενος στον διοικητή του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, αναφέρθηκε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι του Ιδρύματος με χρόνο ασφάλισης σε χώρες του εξωτερικού και πρότεινε λύσεις, για να αποφευχθεί η μεγάλη καθυστέρηση εξέτασης των αιτημάτων και καταβολής των παροχών, η συχνή διακοπή και επαναχορήγηση της συνταξιοδοτικής παροχής και η αδυναμία τηλεφωνικής επικοι- νωνίας των δικαιούχων με τα υποκαταστήματα του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
Σύνταξη με καθυστέρηση…8 ετών!
Ενδεικτική είναι η περίπτωση που έθεσαν προς διερεύνηση στον Συνήγορο συγγενείς ασφαλισμένης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, κατοίκου Αυστραλίας, η οποία πάσχει από εξαετίας από τη νόσο Alzheimer. Η ενδιαφερομένη είχε υποβάλει τον Νοέμβριο του 2008 στον ασφαλιστικό φορέα της Αυστραλίας αίτηση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος, σύμφωνα με τις διατάξεις της Διμερούς Συμφωνίας Κοινωνικής Ασφάλισης μεταξύ Ελλάδας και Αυστραλίας, και τον Οκτώβριο του 2015 ενημερώθηκε ότι δικαιώθηκε σύνταξης γήρατος από τον ελληνικό φορέα ασφάλισης. Ωστόσο, οι συγγενείς της αδυνατούσαν να επικοινωνήσουν με το ΙΚΑ για να πληροφορηθούν τις ενέργειες στις οποίες όφειλαν να προβούν για να καταβληθεί η συνταξιοδοτική παροχή. Μετά την παρέμβαση του Συνηγόρου προς το αρμόδιο υποκατάστημα ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και την ενημέρωση των συγγενών για τις ενέργειες που εκκρεμούσαν, τον Αύγουστο του 2016, έπειτα από σχεδόν οκτώ έτη από την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης, καταβλήθηκε η συνταξιοδοτική παροχή στον τραπεζικό λογαριασμό της συνταξιούχου αναδρομικώς από αιτήσεως.
Παράνομες αναγκαστικές κατασχέσεις παρά τις δικαστικές αποφάσεις
Ο φορέας διερεύνησε αναφορά πολίτη που θεωρούσε ότι δεν ήταν νόμιμη η επιβολή αναγκαστικής κατάσχεσης σε βάρος της κινητής, ακίνητης και εις χείρας τρίτου περιουσίας του από την αρμόδια υπηρεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, αφού είχαν εκδοθεί σχετικές ακυρωτικές, επί ανακοπής, αποφάσεις Διοικητικού Πρωτοδικείου για τις ταμειακές βεβαιώσεις και τις συνακόλουθες εκθέσεις αναγκα- στικής κατάσχεσης. Ωστόσο, παρά την ύπαρξη των ανωτέρω δικαστικών αποφάσεων, το ΙΚΑ, μέσω των αρμόδιων ταμείων είσπραξης, προέβη και εξακολουθεί να προβαίνει έως σήμερα σε ενέργειες αναγκαστικής εκτέλεσης με βάση ταμειακές βεβαιώσεις και εκθέσεις κατάσχεσης οι οποίες έχουν ακυρωθεί.
Σύμφωνα με την έκθεση, στη προκειμένη περίπτωση οι υπηρεσίες είσπραξης του ΙΚΑ δεν θεώρησαν ως ανίσχυρες και μη υφιστάμενες στον νομικό κόσμο τις ακυρωθείσες ταμειακές βεβαιώσεις και εκθέσεις αναγκαστικής κατάσχεσης, εμμένοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη διατήρηση του αποτελέσματος των πράξεων ή παραλείψεων που ακυρώθηκαν.
Αρνήθηκαν το επίδομα μητρότητας σε έγγυο ασφαλισμένη που καθυστέρησε την τελευταία δόση των εισφορών
Ο Συνήγορος καταπιάνεται και με ένα άλλο σοβαρό θέμα που απασχολεί χιλιάδες ασφαλισμένους. Πέρα από την απώλεια της ρύθμισης, η μη τήρηση των προβλεπόμενων όρων, και μάλιστα χωρίς υπαιτιότητα των ασφαλισμένων, έχει ως συνέπεια και την απώλεια κοινωνικοασφαλιστικών παροχών, όπου προβλέπεται ως προϋπόθεση για τη χορήγησή τους η ύπαρξη ταμειακής ενημερότητας και ασφαλιστικής ικανότητας.
Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι το επίδομα μητρότητας του ΟΑΕΕ, για τη χορήγηση του οποίου είναι προϋπόθεση, μεταξύ άλλων, η ταμειακή ενημερότητα και ασφαλιστική ικανότητα για παροχές ασθενείας κατά την ημερομηνία του τοκετού. Αν και η πρόβλεψη αυτής της προϋπόθεσης επιδιώκει να αποκλειστούν από το επίδομα ασφαλισμένες που δεν είναι συνεπείς στην καταβολή των εισφορών τους, η απόλυτη εφαρμογή της μπορεί να οδηγήσει στον αποκλεισμό ασφαλισμένων, οι οποίες για προφανείς λόγους δεν μπόρεσαν να είναι συνεπείς σε μία ή δύο δόσεις, ενώ μέχρι την κυοφορία και τη λοχεία ήταν απόλυτα συνεπείς. Βάσει της σχετικής προϋπόθεσης ο ΟΑΕΕ αρνήθηκε τη χορήγηση επιδόματος μητρότητας σε ασφαλισμένη που καθυστέρησε την τελευταία δόση των εισφορών της, χωρίς ωστόσο να εκδώσει γραπτή απορριπτική απάντηση ώστε η ασφαλισμένη να μπορεί να υποβάλει ένσταση. Ο Συνήγορος θεώρησε ότι ο φορέας θα έπρεπε να συνεκτιμήσει τους λόγους ανωτέρας βίας λόγω της δίδυμης κύησης και του επερχόμενου τοκετού, για τους οποίους η ασφαλισμένη δεν ήταν σε θέση να καταβάλει την τελευταία δόση και το γεγονός ότι έσπευσε να καλύψει τις υποχρεώσεις της προς το ταμείο αμέσως μετά την έξοδό της από το μαιευτήριο, λίγες μόνον ημέρες μετά τη λήξη της προθεσμίας πληρωμής.
